Po wielu latach w uśpieniu, ukryciu dzieła Estery Karp ujrzą po raz kolejny światło dzienne tym razem w stałej odsłonie. Muzeum Historyczne Skierniewic sfinalizowało zakup kolekcji 87 prac artystki.
Muzeum Historyczne Skierniewic zrealizowało projekt o wyjątkowej skali i znaczeniu, dokonując zakupu kolekcji 87 prac Estery Karp – jednej z najciekawszych, a wciąż niedostatecznie rozpoznanych postaci polskiej sztuki XX wieku. Dzięki temu skierniewickie muzeum stało się właścicielem największej i najbardziej różnorodnej kolekcji dzieł tej artystki w Polsce. Projekt ten otwiera również realną perspektywę utworzenia pierwszego na świecie muzeum poświęconego Esterze Karp – artystce o skierniewickich korzeniach.
Międzynarodowy dorobek i biografia tragiczna
Estera Karp urodziła się 17 grudnia w 1897 roku w Skierniewicach, w rodzinie żydowskiego fotografa, zajmującego się również muzyką. Ojciec Lipman Karp, natomiast matka nazywała się Brucha z Fertszenbergów. Mieszkali przy ulicy Pamięckiej. Dziś jest to ul. Mszczonowska. Miała jeszcze 7 sióstr. Dzieciństwo miały szczęśliwe – co widać w jej pracach, które niejako wspominały ten okres. Niestety dwie z sióstr zmarły właśnie w tym okresie – co mogło położyć się cieniem na przeżyciach rodziny. Kolejne dwie zginęły podczas II wojny światowej. W Polsce z jej bliskich nie przetrwał nikt. Dwie z sióstr znalazły się w Izraelu. Obecność Estery Karp w Warszawie odnotowano w 1917 roku. Następnie przeniosła się do Łodzi. Na początku lat dwudziestych prawdopodobnie przebywała także w Berlinie. Była także związana z Łodzią. Sama Estera w 1925 roku, po śmierci ojca w 1924 – udała się do Paryża.
Znaki zapytania
Wiele jest znaków zapytania odnośnie dat w życiu malarki. Pierwszą wystawę miała w Paryżu w Salonie Niezależnych w 1930 roku. Rok później jej wystawę już całkiem indywidualną zorganizował dla niej prawdopodobnie Leopold Zborowski. Lata 1933-1935 to okres w którym miała wystawy indywidualne jak i brała udział w zbiorowych w Łodzi i Warszawie. Niestety nie wiadomo, gdzie są prace z tego okresu… Być może znalazły swych nabywców, spotkały się bowiem z przychylnym przyjęciem.
Prawdopodobnie w 1936 roku powróciła do Paryża już na stałe. Być może miało to związek ze śmiercią matki Estery. Związała się wówczas z Polakiem, który po wybuchu wojny zaciągnął się do polskiej armii w Wielkiej Brytanii… Nie wiadomo co działo się z artystką, gdy Niemcy wkroczyli do Paryża. W sierpniu 1941 roku znalazła się na oddziale psychiatrycznym w Villejuif pod Paryżem. Doświadczenie wojny, utraty bliskich – zbyt wiele dla wrażliwej duszy… Później przeniesiono ją do zakładu psychiatrycznego w Saint Maurice. Być może pobyt tam uratował jej życie – nie trafiła bowiem dzięki temu do obozu koncentracyjnego. Zakład opuściła w 1944 roku, gdy Paryż był już wolny. Podczas pobytu w zakładzie nieustannie tworzyła. Ucieczka w świat twórczości własnej pomogła przetrwać ten trudny czas.
Ataki choroby
Po wojnie brała udział w licznych wystawach i imprezach, które organizowały środowiska żydowskie – jakby celebrując odzyskane życie. Brała zatem udział w wydarzeniach Groupement des Artistes Juifs en France – Grupy Artystów Żydowskich we Francji. A w latach 50′ również w wystawach organizowanych przez Musée d’Art Juif, czyli Muzeum Sztuki Żydowskiej w Paryżu. Niestety ataki paranoi dawały o sobie znać… Wreszcie nie była w stanie utrzymać się ze sprzedaży swoich dzieł. Żyła bardzo biednie, nie opłacając czynszu – doczekała się eksmisji z maleńkiego 9 metrowego mieszkania bez ogrzewania… Trafiła przymusowo do zakładu psychiatrycznego.
Jej droga artystyczna wiodła przez kilka najważniejszych ośrodków kultury w XX-wiecznej Europie. Sztuka, którą uprawiała ewoluowała wraz z samą artystką od realizmu poprzez futuryzm i art déco, aż do abstrakcji. Prace z okresu choroby ukrywała. Wstrząsające są choćby takie jak Karmienie chorej w kaftanie bezpieczeństwa. Swoją świeżością i trochę naiwnością ujmuje Gołębica z tablicami Dekalogu na skrzydłach, z końcowego okresu twórczości artystki. Inspiracją była dla niej głownie codzienność, a także muzyka, której sama, jako jedyna z rodziny nie uprawiała. Pod koniec życia i twórczości zwróciła się w stronę obrazów powiązanycb z religią, czy żydowskimi świętami.
Pomimo międzynarodowej kariery dorobek Estery Karp przez dziesięciolecia był w dużym rozproszeniu i rzadko wspominano o niej w kontekście polskiej sztuki nowoczesnej. W październiku 2017 w Skierniewicach zorganizowano pierwszą stosunkowo niedużą, liczącą 18 sztuk prac wystawę prac artystki. Następna wystawa miały miejsce w 2024 roku. Obecny projekt Muzeum Historycznego Skierniewic zmienia ten stan rzeczy i przywraca malarkę zarówno historii sztuki, jak i jej rodzinnemu miastu.
Twórczość Estery Karp obejmuje obrazy, gwasze, akwarele, rysunki. Ponadto prace graficzne, których dziś może być około 1000 sztuk – a nie jest to liczba ostateczna.
Kolejny atak choroby przyszedł w 1963 roku. Ponownie ją hospitalizowano. W tym czasie tworzyła już tylko rysunki, kolorowymi długopisami. Zmarła 11 czerwca 1970 roku w szpitalu w Créteil pod Paryżem.
Od zakupu do muzeum – projekt z długofalową perspektywą
Zakup kolekcji to pierwszy etap znaczącego przedsięwzięcia. Prace przejdą specjalistyczne zabiegi konserwatorskie. Kiedy dobiegną końca w muzeum powstanie stała ekspozycja poświęconej życiu i twórczości Estery Karp. Oznacza to, że Skierniewice mogą stać się jedynym na świecie miejscem, w którym dorobek artystki prezentowany będzie w sposób kompleksowy, pogłębiony i trwały.
Projekt wpisuje się w nurt przywracania pamięci o artystach pochodzenia żydowskiego, których losy i dorobek przerwały dramatyczne wydarzenia XX wieku.
Realizacja przedsięwzięcia była możliwa dzięki wsparciu ze środków publicznych. Projekt uzyskał dofinansowanie Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego z Funduszu Promocji Kultury – państwowego funduszu celowego. Wysokość dofinansowania wyniosła 300 000 zł, przy całkowitej wartości projektu 341 000 zł. Umowa została podpisana w lipcu 2025 roku.
Co pozostaje…
Zostały po niej dwa pudła dokumentów, listów i fotografii… i jej prace. Trafiły one do Muzeum Sztuki i Historii Judaizmu (Musée d’art et d’histoire du Judaïsme) w Paryżu właśnie.
Źródło: UM Skierniewice, muzeumskierniewic.pl, witkacy.eu
Dodaj komentarz