Wczoraj odszedł ze świata, który zgotował mu wiele bólu i cierpienia – Marian Turski (26.06.1926, Porzecze – 18.02.2025, Warszawa) – Mosze Turbowicz. Był osobą niezwykłą. Wybitnym historykiem, dziennikarzem „Polityki”, działaczem społecznym, członkiem Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej i jednym z nielicznych Ocalonych z Holokaustu. Przeżył pobyt w Litzmannstadt Ghetto. Wywieziono Go do Auschwitz Birkenau. Również to potworne miejsce nie złamało Jego hartu ducha, woli życia. Miał 98 lat – gdy zamknął oczy na ten świat. Przez życie całe, o którego utrzymanie musiał walczyć niejednokrotnie zwracał uwagę na prawdę historyczną, przypominając światu, młodym ludziom, że „Auschwitz nie spadło z nieba”. Podkreślał abyśmy nie byli obojętni…
Uroczystości pogrzebowe Mariana Turskiego rozpoczną się w niedzielę, 23 lutego o godz. 12:00 na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej 49/51. Następnie w Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN odbędzie się spotkanie wspomnieniowe poświęcone Zmarłemu.
Dzieciństwo i młodość spędził w Łodzi. Jego ojciec i brat zginęli w komorach gazowych, matkę wysłano do pracy w obozie Bergen Balsen w Niemczech – odnaleźli się po wojnie. Skierowano go do robót drogowych w Auschwitz Birkenau. Jego numer to było B-9408. Przeżył dwa marsze śmierci pierwszy z Auschwitz do Wodzisławia Śląskiego. Stamtąd trafił do nazistowskiego obozu koncentracyjnego w Buchenwaldzie (1945) oraz kolejny z Buchenwaldu do Terezina. Oprócz wody przez kilkanaście dni nie dostawali nic do jedzenia. Tam, w stanie nieomal agonalnym, po przechorowaniu tyfusu i z powodu wycieńczenia organizmu (ważył wówczas 32 kg) – doczekał się wyzwolenia. Wrzesień 1945 – to powrót do Polski. Odrzuciwszy wcześniej propozycję wyjazdu do USA, Kandy czy Anglii. Pragnął powrotu do wyniszczonej Polski, budowania nowego, lepszego jutra. Po powrocie mieszkał na Dolnym Śląsku. Rozpoczął studia – historię – na Uniwersytecie Wrocławskim, po zdanej na tajnych kompletach maturze…
Przetrwał to wszystko
Selekcja, przerażenie, golenie tępą brzytwą, skowyt poranionych ludzi oblewanych środkiem do dezynfekcji… Płomienie krematoriów. Wściekle ujadające psy. Towarzysze niedoli umierali – na skutek ataków bombowych, wycieńczenia. Pociągi z których wyciągano poduszonych transportowanych. Jedzenie trawy podczas marszu śmierci, surowe ziemniaki w polu, które były rarytasem… Wszy, szkorbut, dezynterię.
Z wspomnieniami o obozie poradził sobie wypierając ten czas. Jednakże zbierał relacje innych Ocalałych, czego pokłosiem były trzy tomy Losy Żydowskie. Świadectwo żywych. Zamieścił tam opowieści 120 osób. Nie pamiętał nawet tego, że w pociągu w stercie zmarłych leżał ktoś żywy, a on wskazując go jako swego brata uratował mu życie…
W wywiadzie dla Polityki czytamy:
– Człowiek codziennie się goli i widzi swoją twarz. Ja codziennie widziałem swój numer. Widziałem, że tam byłem. Pewnych rzeczy nie zapomniałem nigdy. Zawsze pamiętałem ten pierwszy dzień i jeszcze kilka epizodów. Ale całość spowijała jakby mgła. Tak to była samoobrona wypchnąć to wszystko. – opowiadał Marian Turski.
Żonę Halinę Paszkowską, również jedną z Ocalonych stracił w 2017 roku. Nam nie wolno zapomnieć. Świadkowie tych wydarzeń odchodzą.
Doceniony
Jeżeli odznaczenia coś mówią o człowieku to został On laureatem:
- Srebrnego Krzyża Zasługi (1946),
- Krzyża Komandorskiego z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski (1997),
- Krzyża Zasługi I Klasy Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec za zasługi na rzecz stosunków polsko-niemieckich (2007),
- Krzyża Oficerskiego Orderu Legii Honorowej (2012),
- Krzyża Komandorskiego Orderu Zasługi Republiki Federalnej Niemiec (2013),
- Odznaki Honorowej Rzecznika Praw Obywatelskich „Za zasługi dla Ochrony Praw Człowieka” (2015),
- Złotego Medalu Zasłużony Kulturze – Gloria Artis „za ochronę dziedzictwa” (2015),
- Honorowego Obywatelstwa m. st. Warszawy (2018),
- Medalu Amicis Universitatis Mariae Curie-Skłodowska i Medalu 700-lecia Miasta Lublin (2019),
- Nagrody im. ks. Stanisława Musiała za rok 2020 „za zasługi dla dialogu chrześcijańsko-żydowskiego i polsko-żydowskiego”,
- Krzyża Oficerskiego Orderu Zasługi Wielkiego Księstwa Luksemburga (2020),
- Nagrody Honorowej „Superbrands” przyznawanej „wybitnym osobistościom wpływającym pozytywnie na wizerunek Polski za granicą” (2020),
- Nagrody Honorowej im. Sérgio Vieira de Mello Wysokiego Komisarza NZ ds. Praw Człowieka (2020),
- Krzyża Oficerskiego Orderu za Zasługi dla Litwy (2020)
- Honorowego Medalu Wolności Słowa (2021).
- Złotej Odznaki Honorowej za Zasługi dla Republiki Austrii (2021)
- Nagrody Człowieka Słowa (2022)
- Nagrody miesięcznika społeczno-kulturalnego „Kraków i Świat” – Za mądrość obywatelską” (2023)
- Nagrodę im. Andrzeja Wajdy „za wybitną działalność w duchu solidarności społecznej” (2023).
Zainteresowanych działalnością Mariana Turskiego, jego głębszą biografią odsyłamy na strony POLIN lub Polityki właśnie, czy też do książek jego autorstwa.
Źródło:
https://sztetl.org.pl/pl/biogramy/193058-turski-marian
Oprac. mw
Dodaj komentarz