Na wniosek Polskiego Komitetu do walki z handlem kobietami i dziećmi ministerstwo spraw wewnętrznych zobowiązało Komendę Główną Policji Państwowej do utworzenia oddziału Policji Kobiecej. Policja Kobieca miała zajmować się walką z szeroko rozumianym nierządem. Ostatecznie 26 lutego 1925 r. Komendant Główny Policji Państwowej inspektor generalny Marian Gorgoniusz Borzęcki podpisał rozporządzenie zezwalające na przyjmowanie do pracy w Policji Państwowej kobiet.
Wyśrubowane wymogi
Pierwsze policjantki pojawiły się w służbie w 1925 r.: najpierw w I okręgu warszawskim, później w II okręgu łódzkim PP. Od kandydatek wymagano o wiele więcej niż od mężczyzn wstępujących do formacji. Stawiano następujące wymogi: dobra kondycja fizyczna, wzrost co najmniej 165 cm, wykształcenie ogólne. Atutem były staż w harcerstwie lub przeszkolenie wojskowe, wiek w przedziale 25-40 lat oraz określony stan cywilny. Preferowano panny i wdowy. Każda kandydatka na policjantkę była zobligowana do podpisania zobowiązania, że nie wstąpi w związek małżeński przez okres 10 lat pełnienia służby. Pierwsze związki małżeńskie policjantek mogły być zawierane po roku 1935.
Szkolenie
Po weryfikacji, przyszłe policjantki odbywały kilkumiesięczne szkolenie w Szkole Oficerskiej Policji Państwowej w Warszawie. Po jego zakończeniu którego kierowane były do poszczególnych jednostek. Pierwszy kurs zorganizowany w roku 1925 ukończyło 30 policjantek, 25 zasiliło szeregi IV Brygady Sanitarno-Obyczajowej Urzędu Śledczego miasta Stołecznego Warszawy. Pozostałe absolwentki skierowano do pracy w Urzędzie Śledczym w Łodzi. Następne kursy odbywały się w latach: 1929, 1935, 1936 oraz w 1938 roku. Do pracy w Policji Państwowej przeszkolono 302 kandydatki.
Po przygotowaniu policjantki podejmowały służbę w pionach kryminalnych komend wojewódzkich Policji Państwowej w Warszawie, Łodzi, Poznaniu, Krakowie, Gdyni, Wilnie i Lwowie.
Skuteczne jak komendantka Polskiej Policji Kobiecej
Skuteczność działań Policji Kobiecej była bardzo wysoko oceniania na arenie międzynarodowej. Między innymi na III Międzynarodowym Kongresie Policji Kryminalnej w Antwerpii oraz X Międzynarodowym Kongresie Zwalczania Handlu Kobiet w Paryżu. Prasa międzynawowa okresu międzywojennego wyjątkowo pozytywnie opisywała dokonania Szefowej – komendantki Polskiej Policji Kobiecej Stanisławy Filipiny Demetraki – Paleolog.
Sylwetka
Stanisława Filipina Paleolog urodziła się w 1892 r. w miejscowości Rumno, w województwie lwowskim. Po starannej edukacji rozpoczęła studia we Lwowie, ale musiała je przerwać wraz z rozpoczęciem I wojny światowej. Wówczas dołączyła do szeregów Polskiej Organizacji Wojskowej. POW była tajnym stowarzyszeniem, działającym w latach 1914-1921, początkowo na terenie Królestwa Polskiego. Potem także w Rosji i innych ziemiach zaboru rosyjskiego oraz na terenie zaboru austriackiego.
Kobiety od wybuchu I Wojny Światowej podejmowały służbę na rzecz I Kompani Kadrowej, prowadząc działalność wywiadowczą dla oddziałów dowodzonych przez Józefa Piłsudskiego. Stanisława była tam pierwszą kurierką, później została również sanitariuszką. Jak relacjonuje:
„…wieczorem 31 października 1918 r. Stanisława Paleolog z siostrą wracały do domu z teatru lwowskimi ulicami. Stanisława pracowała jako urzędniczka. Wspominała potem, że było już późno, około północy. Szły ulicą Teatyńską, gdy usłyszały jęk. Potem miały się do-wiedzieć, że były mimowolnymi świadkami pierwszych starć z Ukraińcami, którzy tamtej nocy postanowili przejąć władzę w mieście oraz Galicji Wschodniej. Gdy następnego ranka Stanisława dotarła do swojego urzędu, ukraiński strażnik nie wpuścił jej już do budynku. Tego dnia, 1 listopada, zaczęła się wojna. Byli pierwsi zabici i ranni. Stanisława zgłosiła się jako sanitariuszka. Ale, jak wspominała, była nią tylko jeden dzień, bo „sanitariuszek było bardzo wiele, żołnierzy zaś walczących z bronią w ręku – bardzo mało”. Stanisława nie musiała się zastanawiać. W kolejnych dniach kursowała z raportami i rozkazami. W czasie jednej z wypraw została ranna w ramię. Ale, opatrzona, nie przerwała służby…”
Brała udział w obronie Lwowa, następnie wstąpiła do Milicji Obywatelskiej, a później pomagała przy tworzeniu Ochotniczej Legii Kobiet. Aż do 1922 roku walczyła z OLK, potem formacja została rozwiązana.
Tuż po likwidacji Ochotniczej Legii Kobiet, 30-letnia Stanisława została zwolniona z wojska. Miała już stopień porucznika i wiele odznaczeń, m.in. Krzyż Walecznych, Krzyż Niepodległości, Krzyż Obrony Lwowa z Mieczami. W 1923 r. Stanisława zaczęła pracę jako urzędniczka w klinice uniwersyteckiej w Krakowie. W cywilu zajęła się pracą na rzecz walki z handlem kobietami i dziećmi.
Walka z handlem kobietami i dziećmi
Następnie została komendantką Policji Kobiecej, ale ponieważ brakowało etatów oficerskich, zaczęła służbę w stopniu podoficerskim (starszego przodownika). Pierwszy policyjny stopień oficerski uzyskała dopiero dwa lata później (choć wojsko opuściła jako oficer). Wśród obowiązków Stanisławy i jej podkomendnych była walka z przestępczością kobiet, ale także z przestępczością wobec kobiet i wobec dzieci. Chodziło tu zwłaszcza o zwalczanie handlu kobietami, które z Polski wysyłano do domów publicznych, m.in. w Ameryce Południowej. Ziemie polskie już w XIX wieku były obszarem działalności zorganizowanych grup przestępczych trudniących się handlem kobietami i dziećmi. Do zasadniczych czynników sprawczych wpływających na rozwój tego zjawiska należy zaliczyć: dobrze rozwiniętą sieć handlarzy ludźmi, będącą pozostałością po okresie zaborów; sytuację gospodarczą. Przede wszystkim duże bezrobocie, brak pieniędzy; niskie wynagrodzenie kobiet pochodzących z warstwy robotniczej. Ponadto słaby poziom świadomości społecznej wynikający z braków wykształcenia oraz brak zainteresowania środków masowego przekazu tym tematem.
W myśl przepisów obowiązujących w latach dwudziestych i trzydziestych karane było stręczycielstwo, sutenerstwo oraz handel kobietami i dziećmi w celach seksualnych. Ograniczeniu procederu służyły inicjatywy oddolne. Jak choćby powołanie w roku 1923 Polskiego Komitetu do Walki z Handlem Kobietami i Dziećmi, którego członkami założycielami były: Polskie Towarzystwo Eugeniczne, Katolickie Towarzystwo Ochrony Kobiet, Ewangelickie Towarzystwo Ochrony Kobiet oraz Żydowskie Towarzystwo Ochrony Kobiet.
W 1928 r. Stanisława podkreślała, że:
„z chwilą wejścia kobiet do policji znacznie więcej wpływa zameldowań i skarg na przestępstwa natury seksualnej i obyczajowej. (…) Jest to zrozumiałe, jeśli się zważy, że kobieta skłonniejsza jest powierzyć drugiej kobiecie tajemnice swoich nieszczęść i krzywd seksualnych niż mężczyźnie, choćby dlatego, że łatwiej ją ta zrozumie i odczuje.”
Wyrok półświatka
Aktywność, energia i odwaga policjantek spowodowały, że grupy przestępcze ówczesnego półświatka wydały wyrok na szefową Policji Kobiecej. Nie powstrzymało to jednak Stanisławy przed intensyfikacją działań operacyjnych narażonych na zemstę i utratę życia.
Sukcesy w walce z przestępczością zorganizowaną
W 1929 r. brytyjski dziennik “Daily Express” nazwał Paleolog „polską Joanną d’Arc”, podkreślając jej wkład w walkę z handlem ludźmi i wykorzystywaniem seksualnym kobiet. Rok 1935 był wyjątkowo ważny w karierze zawodowej Paleolog. Ustanowione w tym roku stanowisko Komendanta Głównego Policji Kobiecej powierzono właśnie jej. Sukcesem międzynarodowym Policji Kobiecej była między innymi pomoc w wykryciu i zlikwidowaniu wielkiej międzynarodowej organizacji handlarzy kobietami o nazwie Zwi Migdal. Działała ona na terenie Europy i Ameryki Południowej.
Ewakuacja – Wołyń
Po wybuchu II Wojny Światowej Stanisława Paleolog wraz ze sztabem Komendy Głównej Policji została ewakuowana na Wołyń. Jej policjantki wcielono do zgrupowania gen. Kleeberga, które walkę z Wehrmachtem i Armią Czerwoną prowadziło aż do początku października. Stanisława została kurierką generała Kleeberga.
Działalność konspiracyjna
Wcielono ją do Policji Polskiej Generalnego Gubernatorstwa, gdzie zaczęła działać w konspiracji, jak wiele kobiet z dawnej Legii. Rozpoczęła działania w Związku Walki Zbrojnej Armii Krajowej, pracując w kontrwywiadzie Okręgu Warszawskiego i kierownictwie brygady obserwacyjno-wywiadowczej oraz żeńskiej grupie wywiadowczo-dywersyjnej. Była współorganizatorką Państwowego Korpusu Bezpieczeństwa. W październiku 1944 roku otrzymała awans na majora Armii Krajowej. Była przydzielona do Komendy Głównej Armii Krajowej, do Oddziału IV Kwatermistrzowskiego.
Została szefową produkcji konspiracyjnej AK, posługując się pseudonimami: „Cieśla” (lub „Perkun”, „Waga”, „Drzewo”). Po wybuchu Powstania Warszawskiego była zaangażowana w jednostce I Obwodu „Radwan” (Śródmieście). Została oficerem informacyjnym Zgrupowania „Chrobry II” oraz kierowała Produkcją Uzbrojenia. Po upadku powstania opuściła Warszawę wraz z ludnością cywilną miasta.
Problemy zdrowotne i represje
Działania wojenne rzuciły się cieniem na zdrowie Stanisławy. Zakażenie krwi, zapalenie opłucnej, złamany obojczyk, uszkodzone kolano… Wszystko to nie przeszkadzało jednak pani komendant w byciu aktywną i zaangażowaną w sprawy polskie.
Po wojnie komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa ze wszystkich sił próbował znaleźć i aresztować Paleolog. Ukrywała się, zmieniła również nazwisko.
Na uchodźctwie
Represje UB dotknęły jej bliskich i rodzinę. Zagrożona aresztowaniem, 10 sierpnia 1946 roku opuściła Polskę, dostała się do 2. Korpusu Polskiego we Włoszech i została zweryfikowana do stopnia majora ze starszeństwem z 1 października 1944 r. Następnie została mianowana komendantką obozu Pomocniczej Wojskowej Służby Kobiet w Foxley. Po rozwiązaniu tej formacji przeprowadziła się do Londynu. 15 października 1954 roku Prezydent RP na Uchodźctwie August Zaleski powołał ją na członka drugiego składu Sądu Obywatelskiego w Londynie. W Anglii ukazała się jej książka „The Women Police of Poland 1925-1939”. To jedyna publikacja opisująca strukturę oraz funkcjonowanie Policji Kobiecej okresu międzywojennego. Paleolog pomagała tworzyć przepisy Scotland Yard’u. Występowała w roli specjalistki z zakresu tworzenia Policji Kobiecej oraz handlu dziećmi i kobietami.
Teka ministerialna
W 1955 roku Stanisława Paleolog została mianowana ministrem w pierwszym rządzie Antoniego Pająka na uchodźstwie, mając stopień podpułkownika. Tym samym została pierwszą polską kobietą-ministrem. Wylew krwi do mózgu spowodował paraliż Stanisławy i ostatnie 11 lat życia spędziła w Szpitalu Penley (Walia). Zmarła 3 grudnia 1968 roku, w wieku 76 lat. Została pochowana na Cmentarzu w Manchesterze (Anglia).
Umundurowanie funkcjonariuszek
20 lipca 1935 r., na mocy Rozporządzenia Ministra Spraw Wewnętrznych w porozumieniu z Ministrem Spraw Wojskowych o umundurowaniu i uzbrojeniu oficerów i szeregowych Policji Państwowej – kobiet, szczegółowo wyodrębniono jak ma wyglądać umundurowanie ówczesnej funkcjonariuszki.
Strój szeregowych policjantek, podobnie jak i męski wykonany był z granatowego sukna, miał takie same guziki i dystynkcje. Różnił się jednak zdecydowanie krojem. Kurtka posiadała wykładany kołnierz i przypominała – wprowadzany w tym samym czasie – mundur oficerów lotnictwa. Funkcjonariuszki nosiły spódnice, których długość określono na „22-30 cm od poziomu dolnego brzegu”. Co według obecnych standardów oznacza, że były długie. Kobiety nosiły także płaszcz – taki sam jak męski oraz czarne trzewiki z wysoką cholewką.
Poniżej przedstawiam Państwu zestawienia kobiet w Policji Państwowej II okręgu łódzkiego w odniesieniu do funkcjonariuszek. Wykaz zawiera dane merytoryczne Komendy Okręgu II Policji Państwowej (obecnie komendy wojewódzkiej Policji w Łodzi) w pisowni oryginalnej z adnotacjami służbowymi. Zestawienie zostało przygotowane w oparciu o lata służby oraz rozkazy personalne kierownictwa Komendy Okręgowej (Wojewódzkiej).
Warto zaznaczyć, że funkcjonariuszki przyjęte po roku 1925 do II okręgu łódzkiego Policji Państwowej zaczynały pracę na terenie województwa i miasta. Otrzymywały również przeniesienia do Komend Powiatowych P.P. powiatu wieluńskiego, łaskiego, piotrkowskiego, łódzkiego oraz brzezińskiego
Zestawienie funkcjonariuszek Policji Państwowej
(przyjętych do służby w roku 1925)
Rozkaz nr 31 z dnia 6 sierpnia 1925 r.
1. Rowińska Zofja (Ew. 4888) – p.o. st. post. sł. śl. przeniesiona z KG P.P. do KW P.P. miasta Łodzi od dnia 3 VIII. r.b /9679/25/
2. Czachorowska Józefa (Ew. 4884) – p.o. st. post. sł. śl. przeniesiona z KG P.P. do KW P.P. miasta Łodzi od dnia 3 VIII. r.b /9679/25/
3. Grzywka Helena (Ew. 4885) – p.o. st. post. sł. śl. przeniesiona z KG P.P. do KW P.P. miasta Łodzi od dnia 3 VIII.r.b /9679/25/
4. Skonieczna Marja (Ew. 4886) – p.o. st. post. sł. śl. przeniesiona z KG P.P. do KW P.P. miasta Łodzi od dnia 3 VIII.r.b /9679/25/
5. Marcholińska Zofja (Ew. 4887) – p.o. st. post. sł. śl. przeniesiona z KG P.P. do KW P.P. miasta Łodzi od dnia 3 VIII.r.b /9679/25/
Rozkaz nr 45 z dnia 12 listopada 1925 r.
1. Bloch Stanisława (Ew. 4909) – w charakterze st. post. do Komendy P.P. powiatu łódzkiego z uposażeniem zasadniczym według XII grupy od dnia 1 XI b.r./13480/25
2. Więcławska Zofja (Ew.4910) – w charakterze st. post. do Komendy P.P. powiatu piotrkowskiego z uposażeniem zasadniczym według XII grupy od dnia 1 XI b.r./13406/25
3. Werner Aurelja (Ew.4911) – w charakterze st. post. do Komendy P.P. powiatu wieluńskiego z uposażeniem zasadniczym według XII grupy od dnia 1 XI b.r./13099/25
Rozkaz nr 47 z dnia 26 listopada 1925 r.
Gruszczyńska Czesława (Ew. 4913) – w charakterze st. post. do Komendy P.P. powiatu łaskiego z uposażeniem zasadniczym według XII grupy od dnia 1 XI b.r./13406/25
Rozkaz nr 48 z dnia 3 grudnia 1925 r.
Dziwińska Zofja (Ew. 4915) – w charakterze przodownik do Komendy P.P. powiatu łaskiego z uposażeniem zasadniczym we-dług XII grupy od dnia 1 XI b.r./14293/25
Rozkaz nr 50 z dnia 17 grudnia 1925 r.
Idozakowska Janina (Ew. 4933) – w charakterze st. post. do Komendy P.P. powiatu brzezińskiego z uposażeniem zasadniczym według XII grupy od dnia 1 XI b.r./13219/25.
Autor: Jarosław Olbrychowski
Dodaj komentarz